Αρχύτας ο Ταραντίνος

(περ. 430 – 350 π.Χ.).Πυθαγόρειος φιλόσοφος, μαθηματικός, αστρονόμος και πολιτικός. Θεωρείται πνευματικός αρχηγός του νεότερου πυθαγορισμού. Εξέχουσα πολιτική φυσιογνωμία, υπήρξε για πολλά χρόνια προεστός και διετέλεσε επτά φορές στρατηγός της πατρίδας του, που την κυβέρνησε σύμφωνα με τα αξιώματα της πυθαγόρειας ηθικής. Εξαίρεται το φιλάνθρωπο ήθος του, η συμπεριφορά του προς τους αιχμαλώτους και τους δούλους και η εγκράτειά του. Έγραψε πολλά συγγράμματα, δεν σώζονται όμως παρά λίγα αποσπάσματα. Κατά τη μαρτυρία της 7ης πλατωνικής επιστολής, υπήρξε φίλος του Πλάτωνα και μεσολαβητής για την πρόσκληση του τελευταίου στην αυλή του Διονυσίου των Συρακουσών. Στην παλιά δυϊστική κοσμοθεωρία των πυθαγορείων ο Α. δίνει νέα μορφή και πλουτίζει τη μαθηματική επιστήμη, καθώς και τη μηχανική, την ακουστική και την αστρονομία. Στην ουσία των όντων διακρίνει μια ενότητα μορφής (είδους) και ύλης. Η αντίληψη αυτή εμφανίζεται αργότερα θεμελιακή στον Αριστοτέλη, που φαίνεται να δέχτηκε σημαντικές επιδράσεις από τη διδασκαλία του Α. Η ύλη θεωρείται στοιχείο κινούμενο από τη μορφοπλαστική ενέργεια, έτσι που να μη διακρίνεται ύλη ανόργανη και αδρανής από ύλη ενόργανη, ζωντανή και αυτενεργό. Η κινητικότητα αυτή εισάγεται από τον Α. και στη γεωμετρία, όπου η γραμμή θεωρείται τροχιά κινούμενου σημείου, όπως νοείται σήμερα το άνυσμα. Λέγεται πως ο Α. έφτιαξε και ξύλινο περιστέρι που πετούσε, με βάση τις μαθηματικές του θεωρίες. Η ανακάλυψη και εισαγωγή των εννοιών του απειροστικού και του ασύμμετρου στη μαθηματική επιστήμη, που αποτελούν προϋπόθεση για τη θεμελίωση του ηλιοκεντρικού συστήματος του Αρίσταρχου περίπου δύο αιώνες αργότερα, αποδίδεται επίσης στον Α.